SİVEREK TÜRKÜLERİ

Siverek yöresine ait bir çok türkü vardir.Ancak kayitlara geçirilmedigi için zaman içinde bazilari unutulmus, bazilarida baska yöreler tarafindan sahiplenmislerdir. Siverek yöresine ait türkülerin, çok az bir kismi günümüze kadar gelebilmistir. 25-30 yil önce radyodan sik sik simdi bir Siverek türküsü dinleyeceksiniz.anonsu yapilirdi.Ayrica Siverek Diyarbakir'a yakin ve Sanliurfa'ya Bagli bir ilçe oldugu için bazi türkülerin yöreleri yazilirken "Diyarbakir yöresi" yada "Sanliurfa yöresi"ne ait olarak kaydedilmistir. Müzikle ugrasan yasli sivereklilerle yaptigimiz görüsmelerden de elde ettigimiz bilgiye göre, bazi parçalarin unutulmus oldugunu gördük.Bu parçalar neredeyse kaybolmak üzeredir. Siverek ve çevresinde yapilacak arastirmalarda gün yüzüne çikmamis türkülerin bulunacagi ve bu konuda orjinal derlemelerin yapilabilecegine inaniyoruz. Siverek'te geçmiste halk müzigi ile ugrasan ve hayatta iken kendileriyle görüstügümüz, ancak simdi aramizda olmayan merhum(bandocu) Mehmet Öcal, Seyhmus Harran, Koç Ali Alur, Mahmut Hamdanoglu, Abbas Gergez, Olmak üzere halk müzigine gönül vermis pek çok sanatçi bulunmaktadir.Bunlarla yaptigimiz görüsmelerden elde ettigimiz bilgiler dogrultusunda Siverek yöresine ait bir çok türkü tespit ettik.Bir kismi TRT repertuarlarinda kayitli, bazilari yasli insanlarin dillerinde hala söylenmekte, bazilarida eski makarali ses cihazlarinin tozlanmis serit kasetlerinde kayitli,(Bu kayitlarin bir kismi bizde muhafaza edilmektedir)Çogu da maalesef sahipsizlikten yok olup gitmistir.Bu türkülerden ulasabildigimizi kayit altina alma onlari bu kitapta sizlere sunmayi bir görev bildik.Türkülerin her yerde oldugu gibi Siverek'te de yasanmis aci, ayrilik ve hasret dolu öyküleri vardir. Bu türküler toplumun sevinçlerini, kederlerini, geleneklerini, toplumsal hafizalarinda unutamadiklari önemli olaylari ve daha bir çok hatirayi dile getirirler.Siverek'te ki türkülerimizinden bir kaçinin öyküsü söyledir.

Siverek Yaş Üzümü

Hikayeyi Derleyen:Ramazan Özgültekin

Diyarbakir'in "Arpa oragi geldi "türküsünün bir baska versiyonun olan "Siverek yas üzümü" türküsünün içerigi "sevda"dir.Yörede meshur olan üzüm ve tahil, sevgiliye kavusma sembolu haline getirilmistir.Sanatçi Siverek'in yörede meshur olan yas üzümünü kendi sevdasi ile özlestirip bir türkü haline getirmistir.Türkülerimizde sevgili yoluna canlar erir, gözyaslari dökülür, dizelerde ciger yakan bu savdalarin dumani tüter. Ali, zeyno'yu deliler gibi sever, tirnaginin tasa degmesini istemez.Ama hayat bu, herkes geçim derdindeKirsal alanda tüm aile fertleri çalismak zorunda.Ailesi de Zeyno'yu tarlaya, baga, ekin biçmeye göndermektedir.Ali dokunmaya kiyamadigi Zeyno'sunun bag ve tarla yollarinda nazik ellerinin ve ayaklarinin incinmesine dayanamayarak üzüntüsünü dizelere döker.

Siverek yas üzümü oy oy oy

Baglayin sag gözümü oy oy sebebim

Dediler yarin gelmis oy oy oy

Açin bagli gözümü oy oy sebebim

Arpalar kara kilçik oy oy oy

Dama çikma bas açik oy oy sebebim

Eger beni sevisen oy oy oy

Al bohçani yola çik oy oy sebebim

Arpalar dize kadar oy oy oy

Yarim gel bize kadar oy oy sebebim

Sana çorap öreyim oy oy oy

Topuktan dize kadar oy oy sebebim.  

CEMIL

Hikayeyi Derleyen:Ramazan Özgültekin

Siverek'in meshur türkülerinden biri de "cemil" isimli türküdür.Bu türkünün günümüze kadar gelen öyküsü söyledir. Siverek'te fatma isimli genç bir kiz, yakisikligiyla nam salmis ve genç kizlarin yüregini yakan Cemil'e sevdalanir. Ancak cemil'in bundan haberi yoktur.Zamanla Fatma'nin Cemil'e olan sevdasi dillerde dolasmaya baslar.Fatma bu sevda yüzünden günden güne erir.Sonun da bu haber cemil'in kulagina gider ve birgün fatma ile karsilasir..Karsisinda güzeller güzeli, bir kiz görür. Cemil de Fatma'ya sevdalanir.Aileleri evlenmelerine engel çikarir.Sevda acisini dayanamayan Cemil hastalanir. O dönemin ileri gelenleri araya girip, Fatma ile Cemil'i evlendirirler.Cemil'in sevdasi öylesine alevlenmistir ki, yüreginde kör sönmez ince bir hastaliga (vereme)yakalanir. Bir müddet sonra dünyadan ve Fatma'sindan ayrilir. Fatmanin dünyasi kararir.Cemilini kaybetmistir.Cemil'e agitlar yakar türkülerde çagirir. Fatma daha sonra hayatinda birbirini seven gençlerin dügünlerinde hem onlari sevindirmek hem de Cemil'i yad etmek için def çalar, maniler söylerdi.Çogu zaman da söyledigi manilere müzik uyarlayarak çesitli türküler meydana getirirdi.Bundan sonra halk arasinda "tefçi fatma" diye anilmaya baslar.Tefçi Fatma'nin söyledigi bu türkülerin çogu Maalesef unutulup gitmistir.Ancak kendi sevdasi olan "Cemil" türküsünü her dügünde ve her zaman söyledigi için bu türkü halka mal olup günümüze kadar gelmistir.  

Kormiskanda bir kus var Cemil

Kanadinda gümüs var Cemil

Alo gitti gelmedi Cemil

Elbet bunda bir is var Cemil

Bavus yolu incedir Cemil

Ne karanlik gecedir Cemil

Yastik kurbanin olan Cemil

Yar yatisi incedir Cemil

Mahreke urdim ata Cemil

Kalk gidag Eyvanata Cemil

Genç ömrümü çürüttüm Cemil

Yalaviz yata yata Cemil

Anan öle Cemil Baban öle Cemil

Öksüz kalasan cemil Benim olasan Cemil, Cemil  

Bir Cigara Iç Oglan

Hikayeyi Derleyen:Ramazan Özgültekin

Dillerden düsmeyen türkülerimizden birisi de "Bakkal Mahmud'un Kizidir".Bu türküde Siverek'e ait yer adlari, Yörenin sivesi ve deyimleri bulunduðu için baþka yörelere mal edilmesi mümkün olmamistir.
Siverek'in meshur mevkiilerinden Haci Pinar düzünde dükkani olan Bakkal Mahmud'un güzel mi güzel bir kizi vardir.
Olayin yasandigi dönemde Siverek'te bulunan Süvari alayinda askerlik görevini yapan bir genç Haci Pinarindaki Bakkal mahmud'un
dükkaninin önünden geçerken, babasina yardim için dükkanda bulunan kizi görünce mihlanir kalir.
Gözü kizdan baska bir görmez olur.
Kiz da bunun farkina varir.Asker bundan sonra sik sik alis veris
bahanesi ile oradan gelir gider.Iki genç birbirine vurulmuslardir.
Gençlerin tavirlari komsularininda dikkatini çeker.Kizin babasi da isin farkina varir.Asker kizi babasindan ister.Ancak bu yabanci gençe verecek kizi yoktur.Babasi vermez
kiz derdini türküye döker ve oglana "Simdi söyleceklerimi duyunca üzülmemesi için", " bir cigara(sigara) iç oglan" iç ki üzüntün biraz azalsin
"Gel kapidan geç oglan", "beni sehen(sana) vermezler" bosuna uðrasma beni sana vermezler.Bu sevdaya dayanamazsin ,erimeni ve yikilmani istemiyorum."bu sevdadan geç oglan" diye sevdiginin umudunu kesmesini ister.
Oglan ise, Içindeki sevda atesini "haci pinarin düzü-felek ayirdi bizi" deyip kizi vermeyen anne babayi felek'e benzeterek sitemini dile getirir.
"Bakkal Mahmud'un Kizi-Yakti yandirdi bizi" dizeleriyle bu sevda atesinin yüregini yakip kavurdugunu dile getirir.
Kiz ise oglanin kendisine de sitem ettigini sanarak"Oglan seni seviyem-Kimselere demiyem"diyerek oglana sevdali oldugunu belirtir.
"Anam babam vermiyor da onlara edemiyem" sözleriye, istemiyenin kendisi olmadigini, anasinin babasinin vermedigini ve onlarada gücünün yetmedigini
anlatmaya çalismaktadir.
Nihayet babasinin kizi vermeyecegini anlayinca kizla anlasarak kaçmaya karar verirler.
Sözlestigi bir gece kizi atina attigi gibi kaçirir ve kendi memleketine götürür.
araya yillar girer.Çoluk çocuk derken bariþirlar.Daha sonra Sanliurfa'nin Ceylanpinar ilçesine
yerlesirler.Hayatlarinin sonuna kadar burada yasarlar.

Bir cigara iç oglan
Gel kapidan geç oglan
Beni sehen vermezler de
Bu Sevdadan geç oglan digel gel

Oglan seni seviyem
kimselere demiyem
Anam babam vermiyor da
Onlara edemiyem digel gel

Haci Pinarin düzü
Felek ayirdi bizi
Bakkal Mahmud'un kizida
Yakti yandirdi bizi digel gel

Kekligim avla beni
Daglara salma beni
Gece yaninda uyut
Gündüzler bagla beni digel gel

 

Siyah Saclar Yan Olur

Kaynak:abdurrahman Kepekçi. Makami:Ussak, Derleyen: Halil Kendirli

Siyah saçlar yan olur
Görenler heyran olur
Sevim senin yüzünden
Kavga degil kan olur
Sevim Sevim yikilsin evin
Deniz dalgasiz olmaz
Gençlik sevdasiz olmaz
Siverek'ten yar sevenin
Basi belasiz olmaz

Sevim Sevim yikilsin evin
Eller kinali Sevim
Gözler sürmeli Sevim
Anasinin bir tanesi

Sevim Sevim yikilsin evin
Eller kinali Sevim Gözler
Gözler sürmeli Sevim
Anasinin bir tanesi
Sevim Sevim yikilsin evin

 

Bu Pinar Esme pinar

Kimden Alindigi:Sadun Çelik, Derleyen:Mehmet Özbek

Bu pinar esme pinar
Yarami desme pinar
Yar yanina gelende
Su ver konusma pinar
Vay bana hele hele bana
Bende kurbanam sana

Bu gece buraliyim
Ne bahti karalayim
El beni asik sanar
Yürekten yaraliyim

Bu gece uymamisam
Ser yere koymamisam
Yastik kurbanin olan
ben ona doymamisam
Vay bana hele hele bana
Bende kurbanam sana

 

Evlerinin Önü Yoldur Yollaktir

Bu türkü Siverek'ten mehmet Çelikkanat ve Faruk Ugurlu tarafindan yapilmistir.Mehmet Özbek tarafindan derlenip notalanmistir Kaynak:Mehmet Çelikkanat, Faruk Ugurlu.Makami:Ussak, Derleyen:Mehmet Özbek

Evlerinin önü yoldur yolaktir.
Basimiza gelen dektir dolaptir
Ellerin huriyse benim melektir
Ben yarime neler neler alayim
ben yarime neler neler alayim
ben yarime ipek mendil alayim
darilmissa gidip hatrin sorayim
ayriliga yoktur benim dayagim

Evlerinin önü kahve dibegi
Dibege vurdukça oynar yüregi
Ne sen gelin oldun ne ben güvegi
ben yarime neler neler alayim

Ben yarime neler neler alayim
ben yarime ipek mendil alayim
darilmissa gidip hatrin sorayim
ayriliga yoktur benim dayagim

Evlerinin önü bulgur sokusu
yel estikçe gelir yarin kokusu
Yarim kendi küçük cilve kutusu
ben yarime neler neler alayim

ben yarime neler neler alayim
ben yarime ipek mendil alayim
darilmissa gidip hatrin sorayim
ayriliga yoktur benim dayagim

 

Güllü Gider Bostana

Kaynak:Milli Kütüphane Arsivinde Ses kayitlari ile mevcuttur.

Güllü gider bostana
Gül doldurur fistana hey
Korkarim yagmur yagar
Mavi çarsaf islana hey
Elindeki Nar midir
Koynundaki yar midir hey
Dogru söyle güzelim
Benden baska var midir hey

Elindeki nar ise
Koynundaki yar ise hey
Gençligime doymiyim
Senden baska var ise hey

Aman gülüm yar gülüm
Doldur bade ver gülüm
Sensin bu dagin gülü hey
heey gülü gülü hey

Aman gülüm yar gülüm
Doldur bade ver gülüm
Sendin bu dagin gülü hey
Heey gülü gülü hey

 

Çubugu Asma Yarim

Kaynak:Milli kütüphane Arsivinde ses kayitlari ile birlikte mevcuttur.

Çubugu asma yarim
Anadan yosma yarim
Bilsen yine huyundan
Selamin kesme yarim
Aman dayanamam
Sabah oldu uyan yar
Beni dertli koyan yar
ellerin gözü için
Göze olam diken yar
Aman dayanamam

Elde fincana kurban
kolda mercana kurban
Alem mala maliktir
bende bir cana kurban
Aman dayanamam

Gidin bulutlar gidin
O yare haber edin
O yar uykuda ise
Uykusun haram edin
Aman dayanamam.

 

Meryemmi

Kaynak:Mahmut Hamidanoglu

Altinin ufagiyam Meryemé Meryemé
Siverek usagiyam Çaw ressé Meryemé
Nerde bir güzel görsem Meryemé Meryemé
Ben onun asigiyam Çaw resse Meryemé
Elma dalda dal yerde Meryemé Meryemé
Bülbül ötmez her yerde Çaw ressé Meryemé
Felek bizi ayirdi Meryemé Meryemé
Her birimiz bir yerde Çaw ressé Meryemé

Siverek iki yoldur Meryemé Meryemé
Bir sag biri soldur Çaw ressé Meryemé
Sagina kurban olan Meryemé Meryemé
yarin gittigi yoldur Çaw ressé Meryemé

 

Evlerinde Makine

Kaynak:Mehmet Öcal

Evlerinde makine
Yavrum kalk gidag hakime
beni bastan çikaran
Aman Siverekli Sakine
Aman bir o yandan bir bu yandan
Yavrum zülüf gerdan yaylasindan
Degirmen üstü çiçek
Yavrum orak getirin biçek
beni bastan çikaran
Aman Siverekli gül çiçek
Aman bir o yandan bir bu yandan
Yavrum zülüf gerdan yaylasindan

Çarsaf sarmis lacivert
Yavrum bir oglan sevmis çok mert
Siverek'ten yar seven
Aman alir basina bin dert
Aman bir o yandan bir bu yandan
Yavrum zülüf gerdan yaylasindan

 

Elma Yanim

Bu uzun hava halk arasinda "Tasçi Koçali" olarak taninan Merhum Koçali Alur tarafindan söz, müzik ve derlemesi yapilarak plaga okunmustur.Kaynak:Koçali Alur

Elma yanim elma yanim
kibar kizarmis elma yanim yar yar
ogul nasil yatayim topraga yar yar
valla bu dünyadan murat olmadan yar yar Hain elinden yar yar

Güle damlar güle damlar
kibar gül soyudur güle damlar
ogul yanagi gül dudagi bal yar
Vala ben biter güle damlar
hain elinden yar yar yar

 

Siverek Asmasiyam

 

Siverek asmasiyam
Sümerim basmasiyam
Ané doktor getirme
o yarin hastasiyam
Bu kala ne kaladir
Etrafi kerbeladir
Ölüm Allah'in emri
Ayrilik ne beladir

Lé gidé geydoke
Siriné semamoké
bejnate zirawé
mina sitlé tü'üké

Lé gidé geydoke
Siriné semamoké
bejnate zirawé
mina sitlé tü'üké